Fundacja rodzinna - czym jest? czy warto założyć? jak rozliczać?

Tworzenie fundacji rodzinnej to sposób na efektywne zarządzanie majątkiem rodzinnym. Ustawodawca w nowej ustawie z 26 stycznia 2023 roku podkreśla, że głównymi celami fundacji są gromadzenie mienia, jego zarządzanie oraz realizacja świadczeń dla beneficjentów, czyli osób wskazanych przez fundatora jako odbiorcy korzyści. Ponadto, fundator musi jasno określić cele fundacji w jej statucie, co gwarantuje klarowność i celowość działania. To rozwiązanie przede wszystkim umożliwia długoterminowe planowanie finansowe, zabezpieczenie majątku oraz zapewnienie wsparcia dla przyszłych pokoleń rodziny jak i w wielu przypadkach może stanowić korzystne rozwiązanie podatkowe.

Kluczowe terminy związane z działaniem fundacji rodzinnej:

Fundusz założycielski - jest to fundusz, którym określa się tzw. kapitał startowy z jakim fundacja rozpoczyna swoją działalność przy jej otwarciu.

Minimalny fundusz założycielski z jakim można otworzyć fundację, to 100 000 zł. Jednak bardzo często, aby cała operacja miała sens finansowy kapitał, który potrzebujemy na start musi być znacznie wyższy. Całość wymaga szczegółowego wywiadu i indywidualnej oceny potrzeb przyszłego fundatora.

Finansowanie fundacji rodzinnej z zewnętrznych źródeł oraz kwestie podatkowe

Warto zauważyć, że jeśli chcemy sfinansować fundację rodzinną pożyczką ze środków prywatnych fundatora lub podmiotów wobec niego powiązanych, wszystkie wypłacone odsetki na ich rzecz będą podlegały opodatkowaniu podatkiem CIT 15%. Do fundacji zarówno fundator jak i beneficjenci zawsze mogą przekazać darowiznę, która jest neutralna podatkowo.

Fundacja jako źródło finansowania podmiotów zależnych

Finansowanie przez fundację rodzinną podmiotów zależnych jest neutralne podatkowo i nie rodzi, żadnych należności wobec urzędu skarbowego pod warunkiem, że odbywa się na zasadach rynkowych. Na dzień dzisiejszy zasady rynkowe oprocentowania pożyczek, które powinno się stosować dla bezpieczeństwa transakcji to: oprocentowanie wibor 3m + marża 2,2% - jeśli w danej branży obowiązuje inne oprocentowanie można w szczególnych przypadkach uznać je za rynkowe. Należy wtedy udokumentować i udowodnić na jakiej podstawie wyliczono oprocentowanie w związku z umową pożyczki.

Jak wygląda raportowanie oraz roczne rozliczenie podatkowe CIT w fundacji rodzinnej?

Fundacja powinna składać roczną deklarację podatkową o dochodach w oparciu o formularz deklaracji CIT- 8FR. W deklaracji należy wykazać dochody zwolnione z opodatkowania oraz podstawę opodatkowania stawką 15%. Przez dochód należy rozumieć przychody minus koszty bezpośrednie oraz proporcjonalnie przypisane do nich koszty ogólne. FR składa również CIT-8 wraz z załącznikiem CIT/F - jeśli prowadzona jest także tzw. działalność niedozwolona.

Kto może pobierać świadczenia z fundacji?

Świadczenia mogą być wypłacane na rzecz beneficjentów uprzednio wpisanych w akcie założycielskim fundacji. Sugeruje się tutaj wpisywać beneficjentów w ramach grup, aby nie zablokować możliwości wypłaty świadczenia.

Do czego potrzebny jest statut fundacji rodzinnej? Czy prawo spadkowe dotyczy fundacji rodzinnych?

Odpowiedź w jaki sposób będzie następować sukcesja należy unormować w ramach statutu w fundacji. Kluczowe aspekty funkcjonowania fundacji takie jak:

warunki wypłat na rzecz beneficjentów,
zasady i prawo do zarządzania majątkiem fundacji,
sukcesja

oraz wiele innych aspektów określa się w statucie fundacji rodzinnej. Dlatego przy zakładaniu fundacji warto wybrać profesjonalną kancelarię prawną, która przeprowadzi nas krok po kroku w budowie najważniejszego dokumentu w fundacji rodzinnej.

Podział fundacji w przypadku większej ilości fundatorów

Na dzień dzisiejszy niestety nie ma przepisów, które dawałyby możliwość podziału fundacji w przypadku gdyby została otwarta przez 2 fundatorów. Dlatego w większości przypadków sugeruje się zakładać fundacje z jednym fundatorem.

Formy wniesienia kapitału do fundacji:

fundusz założycielski powstający przy otwarciu fundacji może powstać z wniesienia mienia (czyli prawa własności określonych aktywów, innych praw rzeczowe), w szczególności:
- środków pieniężnych
- aktywów w formie niepieniężnej
  - nieruchomości
  - papiery wartościowe (np. akcje spółek publicznych, obligacje ETF-y), których definicja legalna została określona w ustawie z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. z 2023 r. poz. 646) w art. 3 pkt 1
  - wniesieniu udziałów, akcji spółek, które są przez nas zarządzane
  - Inne mienie (np. towary, dzieła sztuki, przedsiębiorstwo)
darowizna - której wartość podatkowa (koszt podatkowy jaki rozpoznałby darczyńca w momencie wniesienia mienia, gdyby wówczas taki składnik sprzedawał) będzie kosztem podatkowym przy likwidacji fundacji.

Prowadzenie Księgowości Fundacja Rodzinna (ujęcie podatkowe i rachunkowe)

Podejmując decyzję w zakresie otwarcia fundacji, warto zastanowić się, w jaki sposób będą prowadzone jej sprawy księgowe. Należałoby także wybrać rzetelnego partnera rachunkowego. Prowadzenie księgowości fundacyjnej różni się od księgowości stosowanej w zwykłej spółce. Wszystkie transakcje gospodarcze muszą być odpowiednio rejestrowane zarówno z punktu widzenia podatkowego, jak i rachunkowego

W ujęciu podatkowym transakcje są rejestrowane jako "cena nabycia". W księgach rachunkowych każdy element aktywów powinien być odnotowany w cenie nabycia, co umożliwia m.in. prawidłowe obliczenie rocznej deklaracji CIT-8FR oraz ustalenie wysokości dochodu zwolnionego z podatku.
Natomiast w ujęciu rachunkowym, wartość aktywa jest odnotowywana według ceny rynkowej obowiązującej w dniu przekazania tego aktywa do fundacji.

Dokładne rejestrowanie operacji gospodarczych w dwóch ujęciach - podatkowym i rachunkowym

Jest to kluczowe dla prawidłowego zarządzania księgowością fundacji, zarówno na bieżąco, jak i w przypadku ewentualnej likwidacji. W trakcie likwidacji, precyzyjne określenie ceny nabycia (wartości podatkowej) jest niezwykle istotne przy wycenie majątku, który został przekazany do fundacji, czy to jako fundusz założycielski, czy też w formie darowizn. Błędy w prowadzeniu księgowości fundacji mogą później generować znacznie większe problemy i koszty, w porównaniu do tych występujących w typowych spółkach.

Świadczenia na rzecz beneficjentów oraz podatki związane z tymi świadczeniami w przypadku fundacji, w której jest 1 fundator.

Przy każdej wypłacie świadczenia na rzecz fundatora lub beneficjentów fundacja zobowiązana jest odprowadzić podatek CIT 15%. Dodatkowo należy pamiętać o ewentualnym podatku PIT zależnym od tego kto otrzyma świadczenie, a także w której grupie wobec fundatora znajduje się beneficjent świadczenia. W ramach podatku PIT można wyróżnić następujący podział:

Świadczenie na rzecz fundatora - nie jest opodatkowane dodatkowym podatkiem PIT;
Świadczenie na rzecz beneficjentów z grupy zerowej - beneficjenci będą zwolnieni z podatku PIT. Do grupy zerowej zaliczyć można następujących beneficjentów: [małżonek, małżonka, zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki, itd.), wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie, itd.), rodzeństwo, pasierb, macocha, ojczym];
Świadczenia na rzecz beneficjentów z pierwszej i drugiej grupy podatkowej wobec fundatora będą opodatkowane dodatkowym podatkiem w wysokości 10% PIT. Do pierwszej i drugiej grupy podatkowej należy zaliczyć (teściowie, synowa, zięć, członkowie dalszej rodziny tj. ciotki i wujkowie);
Świadczenia na rzecz pozostałych beneficjentów będą opodatkowane podatkiem PIT 15%.

Czy warto otworzyć fundację przez 2 fundatorów ?

Warto przemyśleć sens z uwagi na dodatkowe opodatkowanie świadczeń dodatkowym podatkiem PIT według proporcji we wniesionych kapitałach. Na dzień dzisiejszy z uwagi na obowiązujące podatki wspólna fundacja wydaje się być niekorzystna podatkowo.

Ochrona Aktywów Fundacji

Fundacja rodzinna oferuje skuteczną ochronę przed zajęciami komorniczymi w przypadku problemów finansowych fundatora. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, komornik nie ma prawa zająć środków znajdujących się w fundacji rodzinnej w ramach zadłużenia fundatora, z wyjątkiem środków związanych z zajęciami alimentacyjnymi. Warto jednak pamiętać, że darowizna na rzecz fundacji nie zwalnia mienia z ewentualnej skargi Pauliańskiej w przypadku celowego uszczuplenia majątku przed zaspokojeniem zobowiązań wobec wierzycieli.

Fundacja rodzinna może ale nie musi być dobrym rozwiązaniem. Wszystko zależy od indywidualnych potrzeb przyszłego fundatora oraz celów dla jakich została ona powołana. Jeśli zamiarem otwarcie jest gromadzenie, pomnażanie i dystrybucja majątku “na pokolenia” a także dodatkowa forma parasola ochronnego to warto rozważyć jej otwarcie. Mając odpowiedni kapitał konstrukcja prawno-podatkowa fundacji wydaje się bardzo rozsądna i opłacalna. Nie powinno się natomiast otwierać fundacji dla samej “optymalizacji podatkowej” z ewentualnym zamiarem jej późniejszego zamknięcia. Rozwiązanie może być wtedy niekorzystne podatkowo oraz wygenerować sporo niepotrzebnych kosztów. Z całą pewnością fundacja będzie efektywna podatkowo w sytuacji, kiedy jej zamiarem jest pomnażanie majątku. Zyski fundacji rodzinnej z działalności dozwolonej nie będą nieść za sobą konsekwencji podatkowych co może być w wielu przypadkach efektywną formą inwestowania zgromadzonych środków. Dzięki powyższemu możemy szybciej pomnażać kapitał i przekazywać go z pokolenia na pokolenie według woli fundatora bez dodatkowego opodatkowania. W przypadku dalszych wątpliwości decyzje założeniu fundacji warto przedyskutować z doradcą podatkowym.

Więcej informacji o fundacjach rodzinnych: