Zatory płatnicze to zjawisko, które wciąż stanowi jedno z największych zagrożeń dla płynności finansowej firm w Polsce. Opóźnienia w regulowaniu faktur potrafią zatrzymać cały łańcuch dostaw, utrudniając funkcjonowanie nie tylko pojedynczych przedsiębiorstw, ale i całych branż.
W ostatnich latach państwo wprowadziło szereg rozwiązań mających ograniczyć ten problem — od ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom po obowiązek raportowania terminów zapłaty. Z kolei UOKiK coraz aktywniej kontroluje firmy, które zbyt długo zwlekają z przelewami.
Jak wygląda sytuacja dziś? Co zmieniły ostatnie nowelizacje i jak przedsiębiorcy mogą chronić się przed utratą płynności?
Czym są zatory płatnicze i dlaczego są tak groźne
Zatory płatnicze pojawiają się wtedy, gdy przedsiębiorstwa nie regulują zobowiązań w terminie. Niewypłacalność jednego podmiotu prowadzi do opóźnień u kolejnych, tworząc efekt domina. W rezultacie firmy zaczynają finansować działalność z własnych rezerw lub kredytów, zamiast korzystać z przychodów.
Dla wielu małych i średnich przedsiębiorstw opóźnienia w płatnościach to kwestia być albo nie być. Nawet kilkutygodniowe przestoje w przepływach pieniężnych mogą zaburzyć funkcjonowanie biznesu. Według danych UOKiK tylko w ubiegłym roku urząd wszczął ponad 30 postępowań w sprawach zatorów, a do blisko 80 przedsiębiorstw skierowano wezwania do zmiany praktyk. To dowód, że problem wciąż istnieje, choć narzędzia do jego ograniczania są coraz skuteczniejsze.
Ustawa o zatorach płatniczych – najważniejsze założenia
Polskie przepisy dotyczące zatorów płatniczych reguluje ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Jej głównym celem jest ochrona przedsiębiorców – szczególnie tych z sektora MŚP – przed przewlekłymi terminami zapłaty oraz nieuczciwymi praktykami większych kontrahentów.
Ustawa wyznacza maksymalne terminy płatności w relacjach między firmami i umożliwia naliczanie odsetek ustawowych za opóźnienia. Co więcej, Prezes UOKiK ma prawo interweniować, gdy opóźnienia mają charakter systemowy. Kary finansowe wyliczane są według ustawowego wzoru, który uwzględnia wartość i długość przeterminowanych należności. W praktyce może to oznaczać milionowe sankcje dla przedsiębiorstw, które notorycznie przekraczają terminy.
Zapisz się do newslettera
Zostaw swój adres e-mail i otrzymuj raz w tygodniu poradniki wspierające rozwój Twojej firmy
Duży przedsiębiorca a ograniczenia ustawowe
Zatory płatnicze szczególnie często występują w relacjach asymetrycznych – gdy duży przedsiębiorca kupuje towary lub usługi od małej firmy. W takich sytuacjach ustawa przewiduje specjalne zasady. Termin zapłaty nie może przekroczyć 60 dni od doręczenia faktury lub rachunku. Duży przedsiębiorca ma także obowiązek poinformowania kontrahenta o swoim statusie, aby mniejsza firma wiedziała, jakie prawa jej przysługują.
To rozwiązanie ma zapobiegać nadużyciom i wymuszaniu niekorzystnych warunków. Dla dużych podmiotów to również kwestia reputacji – coraz częściej ocena wiarygodności biznesowej zależy nie tylko od przychodów, ale od tego, jak terminowo regulują należności wobec partnerów.
Nowelizacja ustawy o zatorach płatniczych – nowe uprawnienia i obowiązki
Ostatnie nowelizacje ustawy o zatorach płatniczych wprowadziły szereg zmian, które zwiększyły skuteczność przepisów. Doprecyzowano sposób obliczania kar i wprowadzono możliwość tzw. wystąpień miękkich, które pozwalają UOKiK reagować szybciej, jeszcze przed formalnym postępowaniem. Dzięki temu przedsiębiorcy mają szansę poprawić swoje praktyki, zanim zapadnie decyzja o sankcji.
W efekcie rośnie świadomość finansowa firm. Wiele z nich zaczęło monitorować swoje zobowiązania w czasie rzeczywistym, tworzyć procedury obiegu dokumentów i wdrażać systemy, które automatycznie przypominają o terminach płatności.
Raport o zatorach płatniczych – nowy obowiązek dużych firm
Istotnym elementem walki z opóźnieniami jest także sprawozdanie o stosowanych terminach zapłaty, znane jako raport zatorów płatniczych. Duże przedsiębiorstwa mają obowiązek przekazywania go co roku, do 30 kwietnia, do Ministerstwa Rozwoju i Technologii.
Raport zawiera dane o średnich i maksymalnych terminach płatności, liczbie przeterminowanych transakcji oraz łącznej wartości zaległych należności. Co ważne, dokumenty te są publicznie dostępne. Oznacza to, że każdy kontrahent lub instytucja finansowa może sprawdzić, jak dana firma wywiązuje się ze swoich zobowiązań. Tym samym terminowe płatności stają się nie tylko obowiązkiem, ale również elementem budowania wizerunku i wiarygodności rynkowej.
Zatory płatnicze UOKiK – jak działa kontrola i kary
UOKiK regularnie kontroluje duże podmioty, analizując dane z raportów i zewnętrznych zgłoszeń. Postępowanie może być wszczęte z urzędu lub na wniosek przedsiębiorcy. Urząd ma prawo zażądać umów, faktur oraz potwierdzeń płatności, by ocenić skalę problemu.
Jeśli firma zareaguje na wezwanie i przedstawi plan naprawczy, UOKiK często ogranicza się do tzw. wystąpienia miękkiego. Jednak w przypadkach uporczywego łamania przepisów urząd nakłada kary finansowe, które są już odczuwalne. W ostatnich latach łączna wartość sankcji liczona jest w milionach złotych, co skutecznie dyscyplinuje rynek.
Jak firmy mogą ograniczyć ryzyko zatorów płatniczych
Podstawą jest właściwe zarządzanie płynnością. Regularne monitorowanie należności, tworzenie prognoz finansowych i szybka reakcja na opóźnienia pozwalają uniknąć spiętrzeń zobowiązań. Coraz więcej firm korzysta z rozwiązań takich jak faktoring, limity kredytowe czy elektroniczne systemy obiegu dokumentów.
Coraz popularniejszym rozwiązaniem staje się też współpraca z zewnętrznym dyrektorem finansowym (CFO). Taki ekspert analizuje strukturę zobowiązań, opracowuje strategie finansowe i wskazuje, jak ograniczyć ryzyko utraty płynności. Dzięki jego wsparciu przedsiębiorstwo może lepiej planować przepływy gotówkowe, skrócić terminy płatności wobec kontrahentów i wzmocnić swoją pozycję negocjacyjną.
Jeśli zainteresował Cię ten wpis, sprawdź naszą ofertę zewnętrznego dyrektora finansowego i przeczytaj jak możemy Ci pomóc:
Podsumowanie
Zjawisko zatorów płatniczych nie zniknie całkowicie, ale widać, że świadomość przedsiębiorców rośnie, a przepisy zaczynają działać skuteczniej. Coraz więcej firm zdaje sobie sprawę, że terminowe płatności to nie tylko kwestia prawa, lecz także reputacji i zaufania.
W 2026 roku kluczowe będzie utrzymywanie płynności finansowej w sposób planowy, z wykorzystaniem narzędzi analitycznych i wsparcia ekspertów. Zatory płatnicze wciąż pozostają wyzwaniem, ale coraz częściej stają się też impulsem do wprowadzania lepszych praktyk finansowych w polskich firmach.
Zaciekawił Cię ten wpis?
Zapisz się do naszego bezpłatnego newslettera, będziemy Ci raz w tygodniu wysyłać informacje o nowych wpisach.
Umów się na bezpłatną konsultację
Rozwijaj firmę dzięki rachunkowości połączonej z doradztwem:
lub
