.png)
Biała lista podatników – jakie konsekwencje czekają przedsiębiorców?
Od 1 września 2019 roku weszła w życie ustawa wprowadzająca elektroniczny wykaz czynnych podatników VAT (tzw. biała lista podatników). W związku z tym przedsiębiorcy będą mogli odszukać za jej pomocą informacje dotyczące swoich kontrahentów m.in. zarejestrowania, wyrejestrowania oraz statusu podatnika VAT, jak również ich numery rachunków bankowych. Co ważne, wprowadzenie białej listy podatników będzie się wiązać dla przedsiębiorców z konsekwencjami na gruncie PIT oraz solidarnej odpowiedzialności. Sprawdźmy, w jaki sposób możliwe jest uniknięcie negatywnych konsekwencji oraz jak weryfikować kontrahentów.
Biała lista podatników – zacznijmy od teorii.
Zgodnie z art. 96b ust. 1 ustawy o VAT szef KAS będzie zobowiązany do prowadzenia w postaci elektronicznej wykazu podmiotów, w stosunku do których naczelnik urzędu skarbowego nie dokonał rejestracji albo których wykreślił z rejestru jako podatników VAT oraz podmiotów, którzy zarejestrowani są jako podatnicy VAT, w tym również których rejestracja jako podatników VAT została przywrócona.
Wykaz ten jest udostępniony w biuletynie publicznym Ministerstwa Finansów.
Biała lista podatników – jakie konsekwencje czekają podatników?
Konsekwencje w podatku dochodowym.
Biała lista podatników ma ułatwić weryfikację kontrahentów, aby nie dochodziło do sytuacji, w której przedsiębiorca bierze udział w transakcjach ze znikającymi podatnikami VAT. Jednakże oprócz ułatwień w weryfikacji kontrahenta, ustawodawca nakłada na podatników obowiązek weryfikacji, czy numeru rachunku bankowego sprzedawcy jest zgodny z białą listą i wskazuje, że tylko na takie konto nabywca powinien uiścić należność. Podkreślić należy, że obowiązek ten powstaje tylko, gdy:
- jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 tys. zł lub równowartość tej kwoty, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.
- sprzedawca jest czynnym podatnikiem VAT.
Weryfikacja rachunku bankowego powinna się odbyć w dniu, w którym planowane jest zlecenie przelewu. Dlatego też zalecana przez podatnika płatność przy wyżej wymienionych warunkach powinna zawsze odbywać się na rachunek bankowy sprzedawcy zawarty w wykazie. Jeśli nie – nabywca nie będzie miał prawa ujęcia kosztu w ewidencjach podatkowych i tym samym do obniżenia wartości przychodu (art. 22p ust. 1 pkt 2 nowelizacji ustawy o PIT).
Obligatoryjna weryfikacja rachunku bankowego obowiązywać będzie dopiero od 1 stycznia 2020 roku, więc od tego okresu powstaną dla podatnika konsekwencje na gruncie PIT i solidarnej odpowiedzialności.
W przypadku zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztu (dokumentującego transakcję powyżej lub równą 15 tys. zł, nabytą od podatnika VAT czynnego), który został uregulowany na rachunek bankowy niezawarty w wykazie należy:
- pomniejszyć koszty uzyskania przychodów albo
- w przypadku braku możliwości zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów – zwiększyć przychody
w miesiącu, w którym odpowiednio został zlecony przelew.
Prawo do ujęcia wydatku w kosztach uzyskania przychodu przywracane jest w sytuacji, gdy nabywca złoży zawiadomienie zawierające:
1) numer identyfikacyjny, firmę (nazwę) oraz adres siedziby albo, w przypadku podatnika będącego osobą fizyczną, imię i nazwisko oraz adres stałego miejsca prowadzenia działalności, a w przypadku nieposiadania stałego miejsca prowadzenia działalności – adres miejsca zamieszkania podatnika dokonującego zapłaty należności;
2) dane wystawcy faktury wskazane na fakturze (numer identyfikacyjny, nazwę albo imię i nazwisko oraz adres);
3) numer rachunku, na który dokonano zapłaty należności;
4) wysokość należności zapłaconej przelewem na rachunek, o którym mowa w pkt 3, i dzień zlecenia przelewu na ten rachunek.
do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla wystawcy faktury w terminie trzech dni roboczych od dnia zlecenia przelewu.
Przykład 1.
Przedsiębiorca Marek zakupił od przedsiębiorstwa ABC towary o wartości 16 tys. złotych brutto. Zakup został udokumentowany fakturą (odroczony termin płatności – 30 dni, data wystawienia: 2 stycznia 2020 roku). Koszt został ujęty w KPiR w styczniu. Pan Marek zlecił przelew 17 lutego 2020 roku. Niestety po dokonaniu przelewu zorientował się, że nie sprawdził rachunku bankowego w wykazie. Po nadrobieniu zaległości (20 lutego 2020 roku) okazało się, że rachunek bankowy nie znajdował się w wykazie. W związku z tym, że minęły 3 dni robocze od dnia zlecenia przelewu, pan Marek nie będzie mógł złożyć zawiadomienia do urzędu. W lutym 2020 roku konieczne więc będzie:
- zmniejszenie kosztów uzyskania przychodów albo
- w przypadku braku możliwości zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów – zwiększenie przychodów.
Przykład 2.
Pani Monika prowadzi jednoosobową działalność i 3 lutego zakupiła maszynę do dalszej odsprzedaży. Wartość brutto maszyny to 20 tys. złotych. Otrzymała z tego tytułu fakturę – odroczony termin płatności: 30 dni, data wystawienia: 3 marca 2020 roku. Koszt został ujęty w KPiR w lutym. Pani Monika zleciła przelew 17 lutego 2020 roku. Niestety po dokonaniu przelewu szybko zorientowała się, że nie sprawdziła rachunku bankowego w wykazie. Niezwłocznie tego samego dnia, w którym zleciła przelew, sprawdziła, że rachunek bankowy nie znajdował się w wykazie. W związku z tym pani Monika ma 3 dni robocze od dnia zlecenia przelewu, aby złożyć zawiadomienia do urzędu skarbowego właściwego sprzedawcy i uniknąć wyksięgowania kosztu.
Sytuacją, w której co do zasady nabywca zawsze będzie zobowiązany do składania zawiadomienia do urzędu skarbowego, będzie posiadanie przez sprzedawcę tylko rachunku prywatnego. Wynika to z faktu, że rachunki typu RoR nie są ujmowane w wykazie.
Sankcje – solidarna odpowiedzialność
W przypadku gdy nabywca dokona płatności na inny rachunek (niewykazany w wykazie) i sprzedawca nie uiści podatku VAT od tej transakcji na rzecz fiskusa, będzie odpowiadał za niego solidarnie wraz ze sprzedawcą, do wysokości zobowiązania podatkowego z tytułu dokonanej transakcji.
Co ważne, przed powyższą sankcją można ochronić się na dwa sposoby:
jeśli najpóźniej w ciągu 3 dni od zrobienia przelewu na niewłaściwy numer rachunku bankowego dokona się zawiadomienia o tym fakcie naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla sprzedawcy;
podatnik dokonał zapłaty za należność z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności.
Płatności zlecone na rachunek inny niż podany w wykazie do 31 grudnia 2019 roku nie są obciążone sankcjami.
Przykład 3.
Przedsiębiorca zakupił samochód osobowy za 16 tys. złotych brutto i zapłacił całą kwotę przelewem na rachunek bankowy, który nie znalazł się w wykazie podatników. Sprzedawca nie rozliczył podatku VAT z tytułu tej sprzedaży. Urząd skarbowy będzie mógł zgłosić się do nabywcy o zaległy podatek VAT. Wyjątek stanowić będzie sytuacja, gdy nabywca dobrowolnie zapłaci za transakcję za pomocą metody podzielonej płatności bądź dokona w ciągu 3 dni roboczych (od dokonania przelewu) zawiadomienia o przelewie na rachunek bankowy niezawarty w wykazie do urzędu skarbowego sprzedawcy. Wówczas nabywca nie odpowie za VAT nieuregulowany przez sprzedawcę.
Resort finansów nie przewidział kilku problemów, które mogą wyniknąć w związku z wprowadzeniem białej listy podatników. Kilka z nich wraz z rozwiązaniem przedstawiamy w poniższej tabeli:
Wątpliwości związane z białą listą podatników
| Brak możliwości zidentyfikowania rachunku, gdy płatność odbywa się za pomocą karty debetowej lub kredytowej
|
Ustawodawca wskazuje, że do końca 2019 roku dostosuje przepisy (czyli przed wejściem w życie przepisów, które przewidują negatywne konsekwencje dla podatników).
|
| Płatności na rzecz zagranicznych kontrahentów
|
W przypadku gdy zagraniczny kontrahent nie jest zarejestrowany w Polsce jako czynny podatnik VAT, wprowadzone przepisy nie będą mieć zastosowania wobec płatności na jego rzecz.
|
| Zapłata za pomocą pośrednika
|
W przypadku zapłaty za pomocą pośrednika nabywca weryfikuje tylko jego rachunek bankowy – czy jest zawarty w wykazie. Jeśli jest, to nabywca nie będzie obarczony konsekwencjami, gdy pośrednik zapłaci należność na rachunek sprzedawcy niezawarty w wykazie (wtedy konsekwencje ponosi sam pośrednik).
|
MF wskazuje, że w sprawie przepisów o białej liście wydane zostaną objaśnienia podatkowe. Prawdopodobnie rozwiążą więc one wszystkie wątpliwości na temat białej listy. Najpewniej zostaną one opublikowane jesienią.
Jak weryfikować kontrahentów na białej liście podatników?
Aby sprawdzić status swojego kontrahenta, przedsiębiorca będzie mógł skorzystać z jednego z dwóch sposobów:
1) skorzystać z zewnętrznych programów udostępnionych przez producentów oprogramowania, które łączą się z API udostępnionym przez Ministerstwo Finansów. Wspomniane oprogramowanie może mieć możliwość połączenia z białą listą w metodzie:
- search – uzupełnia się z jedną informację o kontrahencie (np. NIP, fragment nazwy, REGON lub numer rachunku bankowego) oraz dzień, na jaki mają być wyświetlone informacje o podmiocie. Wówczas w odpowiedzi podatnik dostanie:
- cały zakres danych z wykazu o podmiotach z zapytania,
- unikalny identyfikator – klucz elektroniczny, który jest potwierdzeniem wykonania zapytania (o jaki identyfikator podmiotu pytano, datę na jaki dzień została udzielona odpowiedź i datę zapytania);
2) check – uzupełnia się trzy informacje (NIP, REGON, numer rachunku bankowego oraz datę, tj. dzień na który przeprowadzona ma być weryfikacja), a w odpowiedzi podatnik dostanie informację:
- TAK lub NIE – które oznaczają, że dany rachunek przypisany jest (lub nie jest) do wyspecyfikowanego numeru podmiotu (w dniu DATA),
- elektroniczny klucz, który potwierdza wykonanie zapytania (o jaki identyfikator podmiotu pytano, datę na jaki dzień została udzielona odpowiedź i datę składania zapytania).
Resort finansów pod koniec sierpnia opublikował testowe API, za którego pomocą producenci oprogramowania np. programów księgowych mogliby stworzyć działającą integrację z białą listą podatników VAT. Był to niezwykle krótki okres na to, aby wprowadzić integrację do czasu wejścia w życie przepisów. Co ważne, korzystanie z API jest limitowane – podatnik może dokonać za pomocą API 10 zapytań o maksymalnie 30 podmiotów jednocześnie (co daje łącznie 300 podmiotów). Jeśli dzienny limit zostanie wyczerpany, to dostęp będzie zablokowany do godziny 00:00.
Dodatkowo fikus chciał przekazać informacje o rachunkach rozliczeniowych podatników VAT instytucjom finansowym – bankom i SKOK-om – aby umożliwić im stworzenie narzędzia, za którego pomocą przedsiębiorca automatycznie w trakcie zlecenia przelewu mógłby zweryfikować, czy dokonuje płatności za rachunek bankowy znajdujący się na białej liście podatników. Niestety zależne jest to od instytucji bankowych, czy rozwiązanie to wdroży w swoim systemie, czy nie i udostępni to rozwiązanie przedsiębiorcom.
Niestety niektóre instytucje finansowe informują, że „Banki nie mają obowiązku, by dostarczać klientom rozwiązania związane z weryfikacją na białej liście użytych rachunków przy płatnościach za faktury VAT. Ryzyko i odpowiedzialność za to, czy rachunek odbiorcy na dzień zlecanego przelewu jest na białej liście, ponosi wyłącznie podatnik”.
Biała lista podatników – jak się przygotować?
Przedsiębiorca (występujący jako nabywca), aby nie narazić się na negatywne konsekwencje, które są następstwem niewywiązania się ze sprawdzenia swojego kontrahenta lub pomimo weryfikacji dokonania przelewu na rachunek bankowy, który nie znajduje się w wykazie, powinien przede wszystkim:
- po 31 grudnia 2019 roku sprawdzać rachunki bankowe kontrahentów z którymi nawiązywane są transakcje powyżej lub równe 15 tys. złotych. Zwłaszcza tych z którymi pierwszy raz nawiązywana jest współpraca,
- jeżeli rachunek nie znajduje się w wykazie, od razu należy to wyjaśnić ze swoim kontrahentem przed dokonaniem płatności.
W przypadku sprzedawców, którzy przyjmują płatności powyżej 15 tys. zł, powinni oni sprawdzić swoje dane na białej liście podatników, w szczególności zgłoszone w urzędzie skarbowym (w przypadku spółki zarejestrowanej w KRS) albo za pośrednictwem CEIDG (w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej) numery rachunków bankowych. Za brak rachunku lub błędny rachunek sprzedawca będzie narażał nabywców na sankcje, co może negatywnie wpłynąć na jego wiarygodność na rynku.
